ОИЛАДА ЖАННАТ ЯРАТГАН АЁЛ

           Навоийшунос олим Ваҳоб Раҳмон турмуш ўртоғи Гётешунос олима Янглиш Эгамова билан ҳамма жойга – тўйгами, тадбирларгами, доимо бирга борар, бу жуфтликнинг бир-бирига бўлган меҳри ҳамманинг ҳавасини келтирар эди. “Қанот жуфт бўлади” иборасини эшитганда дарҳол кўз ўнгимизга ана шу бахтиёр, бир-бирига муносиб, бир-бирини кўз қиридан англайдиган эру-хотин келарди кўз ўнгимизга. Бугун ана шу бахт қасрига “кўз тегди”, барчамизнинг ҳурматимизга сазовор инсон Янглий Эгамова бугун орамизда йўқ.

          “Таржимонларни серғайрат, тиниб-тинчимас совчиларга ўхшатгинг келади, улар бизга ярим пинҳон гўзалликнинг мақтовини келтириб, уни юксак даражада ёқимли қилиб кўрсатадилар, улар аслиятга зўр, кучли иштиёқ уйғотадилар”.
Даҳо Гёте ўз даврида мана шу фикрларни билдираркан, замонлар ўтиб Янглиш Эгамова исмли ўзбек қизи асарларини гўзал тарзда ўгириб элига тақдим этиши хаёлига ҳам келмаган, албатта. Биз “Ёш Вертернинг изтироблари”ни қайта-қайта ўқиганмиз, кўз ёшларимиз юзларимизни ювган.
У пайтлари эндигина мактабни битирган эдик, таржимонни танимасдик. Кейинроқ танишдик. Ортиқча ҳашам, зебу зийнатлардан холи, оддийгина бу аёл билан жуда тез қадрдонлашдик. Суҳбатлар жараёнида хазина ҳамиша одам эътиборини тортмайдиган жойда бўлишига имон келтирдим. Опа бир хазина экан. Ҳар кўришганимизда қандай китоб ўқиганимизни, қайси газетага обуна бўлганимизни сўрайди, янги китоблар ҳақида гапиради. Опа билан учрашувларимиз ижодий ҳамкорликка айланиб кетганини сезмай ҳам қолдик. Гётенинг “Топганим”, “Йўловчининг тунги қўшиғи” (биринчи ва иккинчи қўшиқ) устида биргаликда ишладик. Жараёнларда Янглиш опанинг нафақат олмон тилини, балки олмон мутоз адабиётини, унинг жилоларини ҳам яхши билишига ҳавас қилдим. Ҳар бир шеърнинг яралиши тарихи, унинг ёзиш пайтида муаллифнинг ички туйғулари, ҳолати, айнан ўша пайтда нималар туртки бўлганини ипидан игнасигача гапириб беради, ҳар бир сўз устида жиддий ишлашга ундайди. Ҳамкорлигимиз ёмон бўлмади, назаримда. Мен айтмоқчи бўлганим бу эмас. Янглиш Эгамова филология фанлари номзоди, доцент, Ўзбекистон Республикаси олий таълими аълочиси, Халқаро Бобур мукофоти совриндори, Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзоси. Самарқанд Давлат Университетининг чет тиллар факультетини битиргач, ўзини илмга урган, бор куч-ғайратини талабаларга тил ўргатишга сарфлаган. Уйида оналикни, аёлликни, бекаликни жойига қўйиб шу жараёнлар ичида илмий иш билан шуғулланган. Республика ва халқаро миқёсдаги анжуманларда таржимашуносликдаги актуал масалалар юзасидан маърузалар қилган. Йоҳанн Волфганг Гётенинг “Ёш Вертернинг изтироблари” романини ҳали Ғарбий Европа тилларидан бирорта асар тўлиғича бевосита таржима этилмаган бир пайтда ўзбек тилига аслиятдан ўгирган Янглиш Эгамова кейинчалик унинг “Ҳамроз диллар”, Бруно Апицнинг “Қашқирлар чангалида” романларини, Фриц Вюртленинг “Андижон шаҳзодаси”(Бобур-йўлбарс) қиссаси, Муҳаммад Ҳайдар Мирзонинг форс тилидаги “Тарихи Рашидий”(Ваҳоб Раҳмонов билан ҳамкорликда) адабий-тарихий асари, Йоҳанн Петер Эккерманнинг “Гёте билан гурунглар” китобини ўзбек тилида ўқувчиларга тақдим этди. Бундан ташқари Гёте замондошларининг хотираларини ўзбекчалаштириб, ўзининг адиб ижоди ҳақидаги тадқиқотларини қўшган ҳолда “Ҳамроз диллар” ва “Ёш Вертернинг изтироблари” (янги таҳрирда) романлари билан бирга “ Муҳаббатнома” номли китобини чоп эттирди. Бу орада вақтли матбуотда қизиқарли мақолалар билан иштирок этишга ҳам фурсат топди. Айтиб ўтиш керакки бу мақолаларнинг ҳар бири жуда синчковлик, катта меҳр, меҳнат билан ширали тилда ёзилган.
Бир нарсага имоним комил: орамизда, ёнгинамизда иқтидорли, меҳнаткаш, ғайратли, фидойи, қалби пок инсонлар бор, улар кўпчилик. Фақат биз уларни вақтида илғай олмаймиз, қадр этмаймиз, уларнинг мактабларида кўпроқ илм олишга интилмаймиз. Янглиш опа ана шундайлардан бири эди. Суҳбати гўё мушку анбар эди, тўймас эдингиз, узоқлашганингизда ҳам бу муаттар бўй димоғингиздан кетмай турарди. Катта олима, даҳо Гётени ўзбек тилида “сўзлатган” моҳир таржимон Янглиш Эгамова яна йирик бир асар таржимаси устида ишлаётган эди. Меҳрибон буви сифатида невараларини атрофига ўтқазиб уларнинг қонига адабиёт деган томирни улаётган, кўнгилларига китоб деган гавҳарни жойлаётган эди. Эсини таниганидан буён қилиб келаётган эзгу амалларига садоқат кўрсатаётган эди. Ижоддаги устози, маслаҳатгўйи, бир қаноти, ўзбек мумтоз адабиётининг билимдони, навоийшунос олим, турмуш ўртоғи Ваҳоб Раҳмоновга руҳий қувват эди. Бошлаб қўйган, амалга оширмоқчи бўлган ишлари кўп эди.Юрак панд берди. Уни яхши кўрганларнинг ҳаммасини доғда қолдирди – кетди. Гётенинг 150 жилдга яқин ижодий меросини қайта-қайта ўқиб мағзини чаққан опа даҳо ижодкорнинг пурҳикмат сўзларини ҳамиша такрорлаб юрарди. Гётенинг шундай ҳикматли гапи бор “Излаётган қалб ўзига нимадир етишмаётганини ҳис этса, жудоликка учраган қалб нима етишмаётганини ҳис этади”. Қалбларимиз жудоликка учради. Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзолари сафида, яқин дўсту ёрлар, хешу ақраболар сафида ўрни бўлакча бўлган бу дилдошимиз ҳамиша етишмайди. Қабрлари нурга тўлиб, охиратлари обод бўлсин.

Баҳор  ХОЛБЕКОВА